Dünyada çeşitli krizler sebebiyle her yıl milyonlarca kişi evini, ülkesini terk etmek zorunda kalıyor. Türkiye de milyonlarca sığınmacıya ev sahipliği yaptığı için bu konu ülke gündeminde sıkça yer almakta. Dünya nüfusunun 8 milyara yaklaştığı bugünlerde yılda 83 milyona yakın kişi evini terk etmek zorunda kalıyor.
Yaşanan sığınmacı, göçmen, mülteci krizlerine değinmeden önce kavram karmaşalarına açıklık getirmekte fayda var. Mülteci, sığınmacı ya da göçmen terimleri aslında ne anlama geliyor?
Mülteci: Ülkesinde meydana gelen savaş, doğal afet, şiddet gibi zaruri sebeplerden hayatı güvende bulunmayan kişinin başka bir ülkede yaşaması için verilen statü. Mültecilere, uluslararası anlaşmalara özel statü ve hukuki koruma sağlanıyor.
Sığınmacı: Mülteci olarak uluslararası koruma arayan ancak statüleri resmi olarak onaylanmamış kişi.
Göçmen: Ülkesinden ekonomik veya diğer sebeplerle gönüllü olarak ayrılan kişi.
(Bu kısımdan sonrasında kavram karmaşası olmaması için sadece ‘mülteci’ kelimesi kullanılacak.)
Birleşmiş Milletler Göçmen Örgütü’nün 2021’in ilk yarısında toparladığı verilere göre, dünyada 82 milyon 400 bin kişi çatışma, insan hakları ihlalleri, şiddet gibi toplum düzenini derinden etkileyen sebeplerden zorla yerinden edildi. Evini terk etmek zorunda kalan 83 milyona yakın kişinin 26,6 milyonu mülteci, 50,9 milyonu kendi ülkeleri içinde yerinden edilmiş kişiler, 4,1 milyonu ise sığınmacı.
BM himayesinde bulunan mülteci sayısı 20 milyon 700 bin, Filistinli mülteci sayısı 5 milyon 700 bin. Evini terk etmeye zorlanan ancak ülke sınırları içinde kalan kişi sayısı 48 milyon, sığınmacı sayısı ise 4.4 milyon. Ülkeleri dışında yerinden edilmiş Venezuelalıların sayısı 4.1 milyonu buluyor.
Dünyada mültecilerin çoğunluğunu oluşturan ilk beş ülke şöyle; Suriye, Venezuela, Afganistan, Güney Sudan ve Myanmar. BM’nin 2021 yılında paylaştığı verilerde henüz Rus işgali başlamadığı için Ukraynalı mülteciler yer almıyor.
BM verilerine göre, mültecilere ev sahipliği yapan ilk beş ülke ise; Türkiye, Kolombiya, Pakistan, Uganda ve Almanya. Ancak 24 Şubat sonrasında Ukraynalı mültecilere ev sahipliği yapan Polonya da en çok mülteci barındıran ülkelerden oldu.
95 KİŞİDEN 1’İ EVİNİ TERK ETMEK ZORUNDA KALDI
Zorla yerinden edilen 82 milyonu aşkın kişinin 26 milyon 400 bini 18 yaşının altında. BM’nin 2020 verilerine göre, dünyada 95 kişiden biri çatışma ya da zorlayıcı bir sebep sonunda evini terk etmek zorunda kaldı.
10 BÜYÜK MÜLTECİ KRİZİ
10. Eritre
Eritre nüfusunun yüzde 10’undan fazlası (492 bin kişi) sosyal ve siyasal düzensizlik sebebiyle mülteci olarak yaşıyor.
9. Somali
Dünya çapında Somalili mülteci sayısı gün geçtikçe azalıyor. 2017 sonlarında 986 bini aşkın Somalili mülteci varken, 2020 sonlarında bu sayı 790 bine indi.
8. Demokratik Kongo Cumhuriyeti
Orta Afrika Cumhuriyeti gibi Kongo da dünyanın unutulan kriz bölgelerinden. 2021 sonunda 864 bin Kongolu mültecinin olduğu kaydedildi. Bu sayıya ülke içinde zorla yerinden edilen 4.5 milyon kişi dahil değil.
7. Orta Afrika Cumhuriyeti
2012’in sonlarından bu yana Orta Afrika Cumhuriyeti’nde yaşanan şiddet olayları sebebiyle 1 milyondan fazla kişi yerinden edildi.
6. Sudan
Sudan, en çok mülteciye ev sahipliği yapan ülkelerden olsa da en çok mülteci üreten de 6. ülke. 35 yıldır endişenin devam ettiği ülkede insanlar şiddet ve açlıktan kaçmaya çalışıyor. Dünyada 1 milyona yakın Sudanlı mülteci bulunurken, Sudan 1.1 milyon mülteciye ev sahipliği yapıyor.
5. Rohinga
2017’den beri devam şiddet olayları sebebiyle 1.1 milyon Rohingalı Myanmar’dan kaçmak zorunda kaldı.
4. Güney Sudan
2013’ten beri devam eden şiddet olayları nedeniyle 4 milyona yakın Sudanlı evini terk etti. 2.6 milyon Güney Sudanlı mülteciye çevre ülkelerdeki Sudan, Etiyopya, Uganda, Kenya ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti ev sahipliği yapıyor.
3. Afganistan
Afganistan’da yıllardır süren kriz, 15 Ağustos 2021’de Taliban’ın kontrolü ele geçirmesiyle zirveye çıktı. O günlerde dünya, milyonlarca insanın ülkeden kaçışına tanıklık etti. Ülkede yıllardır süren insani krizle birlikte 2021’de evini terk etmek zorunda kalan Afganların sayısı 3 milyona yaklaştı.
İran ve Pakistan’da 2 milyon civarında kayıtlı Afgan mülteci bulunuyor. Bu mültecilerin çoğunluğu yıllardır Afganistan’dan kaçan kişiler.
2. Ukrayna
24 Şubat’ta Rusya’nın Ukrayna işgalinin başlamasıyla dünyada yeni bir mülteci krizi daha doğdu. Milyonlarca insan savaştan kaçmak, hayatlarını kurtarmak için komşu ülkelere akın etti.
Dünyada şu an yaklaşık 5 milyon Ukraynalı mülteci bulunuyor, 2022’de bu sayının 30 milyonu aşmasından endişe ediliyor.
Son verilere göre Ukrayna’da 12 milyondan fazla kişi yerinden edildi. 4 milyon 934 bin Ukraynalı mülteci bulunduğu tahmin ediliyor.
17 Nisan’da açıklanan verilere göre, Polonya 2 milyon 780 bin Ukraynalı mülteciye ev sahipliği yapıyor.
Romanya 743 bin 880, Rusya 522 bin 404, Macaristan 461 bin 539, Moldova 423 bin 852, Slovakya 337 bin 311, Belarus 23 bin 469 Ukraynalıyı ülkesinde barındırıyor.
1.Suriye
Suriye’de 2011’de başlayan iç savaş sonucu milyonlarca kişi ülkesini terk etti, dünyadaki mülteci popülasyonunun yüzde 25’ini Suriyeliler oluşturuyor.
Savaşın 11 yılına girdiğimiz bugünlerde 13 milyon 400 bin Suriyeli insani yardım ihtiyaç duydu. 6 milyon 600 bin Suriyeli ülkesini terk etti. 3 milyona yakını ulaşması zor ya da kuşatılmış yerlerde hayatını sürdürüyor.
2021’deki son bilgilere göre 6.7 milyon Suriyeli mülteci, başta Türkiye olmak üzere, Lübnan, Ürdün, Irak ve Mısır’da yaşıyor.
Türkiye resmi verilere göre, 3 milyon 600 bini aşkın kayıtlı Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapıyor.
TÜRKİYE’DE DURUM NE?
4 milyona yakın kayıtlı Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapan Türkiye, dünyada en çok mültecinin bulunduğu ülke.
İçişleri Bakanlığı’nın 14 Nisan 2022’de paylaştığı verilere göre, geçici koruma altında 3 milyon 768 bin 716 Suriyeli var.
Diğer yandan yine İçişleri Bakanlığı verilerine göre 2021’de 162 bin 996, 14 Nisan 2022’ye kadar ise 55 bin 627 düzensiz göçmen yakalandı.
Yakalanan düzensiz göçmenlerin başında Afganlar yer alıyor. 2021’de 70 bin 252, 14 Nisan 2022’ye kadar da 27 bin 185 Afganistan uyruklu düzensiz göçmen yakalandı.
İkinci sırada ise Suriyeli düzensiz göçmenler var. 2021’de 23 bin 469, 2022’nin başından bu yana 9 bin 498 Suriyeli düzensiz göçmen yakalandı.
Pakistan uyruklu düzensiz göçmenler ise üçüncü sırada. 2021’de 16 bin 133, 2022’de 2 bin 339 Pakistanlı düzensiz göçmen yakalandı.
MÜLTECİ KRİZLERİYLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER
BM verilerine göre, dünyadaki mülteci sorunu Ukrayna krizi patlak vermeden (26.6 milyon mülteci sayısıyla) önce rekor seviyeye ulaşmıştı.
Eğer zorla yerinden edilen insanlar kendi ülkelerini kursa dünyanın en büyük 19. ülkesi olabilir. Bu da Almanya büyüklüğünde bir ülke anlamına geliyor.
Mültecilerin, asimile olması ya da yeniden hayata alışabilmesi ortalama 20 yıl alıyor. Kimse istediği için mülteci olmuyor ya da mülteci olarak hayatına devam etmiyor.
Mültecilerin yüzde 85’ine gelişmekte olan ülkeler ev sahipliği yapıyor.
Dünyada en çok mültecinin bulunduğu ülke Türkiye.
Dünyadaki mültecilerin yarısı çocuk. Neredeyse 13 milyonu 18 yaşın altında.
Mülteci çocuklar ilkokul eğitimine erişebilse de yarısı ortaokuldan uzak kalıyor.
